به مناسبت 21 فوريه، روز جهاني زبان مادري
در كهكشان زبانها، هر كلمه ستاره‌اي است درخشان
اميد شكري
با نگاهي به سيستم آموزشي كشورها اين نكته را مي‌توان دريافت كه در اكثر اين سيستم‌ها يك زبان بعنوان زبان رسمي مورد استفاده قرار مي‌گيرد.در برخي از اين سيستم‌ها، امكاناتي توسط دولت فراهم مي‌شود كه تا در كنار ترويج زبان رسمي كشور، زبانهاي محلي و قومي نيز بتوانند بسط و گسترش يابند، اما در دولتهايي كه در سيستم آموزشي و فرهنگي آنها تفكرات نژادپرستي حكمفرماست، فقط يك زبان بعنوان زبان رسمي مطرح شده و مجال بسط و گسترش به ساير زبانهاي محلي داده نمي‌شود و تمامي امكانات براي زبان رسمي آن كشور هزينه مي‌شود.
تا پيش از استقلال بنگلادش از كشور پاكستان در دهه 50 ميلادي، زبان رسمي كه در مدارس و دانشگاههاي آن ايالت آموزش داده ميشد زبان پاكستاني (اردو) بود. در طي اين دوران تا زمان كسب استقلال از پاكستان، فعاليت زيادي جهت بكارگيري و تدريس زبان بنگالي در كنار زبان اردو توسط فعالين دانشگاهي و فرهنگي انجام گرفت. بخاطر تفكرات خاص دولت پاكستان كوچكترين حركتي در اين زمينه با شديدترين اقدامات اين دولت مواجه ميشد. از جمله فعالين بسط و گسترش زبان بنگالي كه توسط نيروهاي امنيتي پاكستان ترور شدند مي‌توان به ابوالبركت (استاد دانشگاه داكا)، رفيع‌الدين احمد (دانشجو)، شوفير رحمان (كارمند عاليرتبه دادگاه عالي بنگلادش) اشاره كرد كه اين حوادث در روزهاي 21 و 22 فوريه سال 1952 اتفاق افتاد.
بنگلادش اولين كشوري بود كه در نوامبر سال 99 پيشنهاد رسمي خود را مبني بر نامگذاري روز 21 فوريه (2 اسفند) به نام روز جهاني زبان مادري به سازمان يونسكو ارائه كرد. اين پيشنهاد در سي‌امين نشست عمومي سازمان يونسكو به تصويب نمايندگان كشورهايي چون ايتاليا، فرانسه،اسپانيا، نروژ، دانمارك، سوئد، شيلي، هلند، سوئيس، پاراگوئه، جمهوري دومنيكن، هند، مالزي، عربستان سعودي، لهستان و... رسيد.
همزمان با اين فعاليتها، سازمان ديگري با عنوان طرفداران جهاني زبان مادري «Mother Language Lovers of the world » در كانادا تشكيل شد كه اعضاي آن را افرادي از مليتهاي انگليسي، هندي، آلماني، بنگلادشي، هلندي و ... تشكيل مي‌دادند. اين سازمان نيز پيشنهاد خود را جهت نامگذاري روز 21 فوريه به نام روز جهاني زبان مادري به سازمان يونسكو ارائه كرد. پس از تصويب روز 21 فوريه، به نام روز جهاني زبان مادري طرحي توسط يونسكو تهيه و به تمامي كشورهاي عضو ابلاغ شد در اين طرح براي معلمان، دانش‌آموزان و دانشجويان برنامه‌هاي خاصي تدارك ديده شده بود.عنوان اين طرح چنين بود: چرا روز جهاني زبان مادري: تنوع زبانها و فرهنگهاي مختلف بيانگر ارزش جهاني آنها براي تقويت حس وحدت و انسجام جوامع بشري مي‌باشد. اهميت بازشناسي تنوع زباني يونسكو را بر آن داشت تا تصميم به برگزاري جشن روز جهاني زبان مادري بگيرد.
چه چيزي بايد گرامي داشته شود:
امر روز جهاني زبان مادري براي نشان دادن تنوع زباني در كنار سيستم آموزشي چندزبانه، و گسترش آگاهي عمومي از زبانها و فرهنگهاي سنتي است كه بر پايه درك تساهل و گفتگو بنا شده است.
معلمان در اين روز در رابطه با فرق بين زبان مادري و زباني كه دانش‌آموزان با آن آموزش مي‌بينند توضيحاتي به دانش‌آموزان ارائه مي‌دهند و از دانش‌آموزان مي‌خواهند كه با زبان مادري خود و خانواده خويش را معرفي كرده و بزبان مادري داستان، شعر، ترانه‌هاي محلي خويش و مطالب مورد علاقه را به ساير دانش‌آموزان ياد دهند.
دانشجويان در اين روز بايد اين نكته را مدنظر قرار دهند كه فرهنگهاي مختلف مبين زبانهاي مختلف مي‌باشند و بايد نگرش تازه‌اي در مورد هم‌كلاسي و هم‌اتاقي‌هايشان كه به زبان مادري خويش صحبت مي‌كنند، داشته باشند. فعاليتهاي فرهنگي اين روز براي دانشجويان اجراي نمايشنامه‌ها بزبان مادري، اجراي ترانه‌ها و موسيقي‌هاي محلي مي‌باشد فرصت مغتنمي خواهد بود تا به بهانه روز جهاني زبان مادري، دانشجويان با ساير دانشجويان غير هم زبان، آشنا شوند. آنها مي‌توانند با طرح سئوالاتي مصاحبه‌هايي با دانشجويان در مورد زبان مادري آنها ترتيب داده و نتايج اين مصاحبه‌ها و بررسي‌هاي خويش را در اينترنت منتشر نمايند. وظيفه مهم رسانه‌ها براي گراميداشت اين روز انعكاس اخباري است كه همه ساله در روز جهاني زبان مادري از طرف يونسكو منتشر مي‌گردد. رسانه‌هاي محلي با نوشتن مقاله به زبان محلي آن منطقه به مسائل فرهنگي آن منطقه بپردازند. در اين راه نقش رسانه‌هايي چون راديو و تلويزيون حائز اهميت مي‌باشد.
براي اولين‌بار مراسم روز جهاني زبان مادري در فوريه سال 2000 در پاريس برگزار شد كه در آن مقامات عاليرتبه كشور فرانسه، نمايندگان كشورهاي مختلف جهان و زبان‌شناسان برجسته‌اي چون نوام چامسكي و ... شركت داشتند. در اين مراسم كويچيرو ماتسورا مدير كل سازمان يونسكو در مورد علل نامگذاري روز جهاني زبان مادري به سخنراني پرداخت وي گفت: در سطح جهان بيش از 6000 گونه زباني مختلف وجود دارد كه اين تنوع بيانگر توانائي انسان براي ايجاد ابزار ارتباطي مي‌باشد. زبانها آينه تمام نماي ابعاد وجودي انسان و جوامع انساني مي‌باشند. وي در ادامه تشكر ويژه خود را از رئيس جمهور كشور ايسلند خانم Vigdis Finnbogadottiبعنوان اولين سفير حسن نيت يونسكو در امر پاسداشت، و اعتلاي روز زبان مادري ابراز داشت. در ادامه پيام كوفي عنان دبير كل سازمان ملل در مورد لزوم ارج‌گذاري به روز جهاني مادري قرائت شد. در مارس سال 2001 مراسم روز جهاني مادري در محل مركز مطالعات بين المللي زبان مادري1در داكا پايتخت بنگلادش برگزار شد.
با توجه به اهميت موضوع، كوفي عنان دبير كل سازمان ملل متحد در اين مراسم حضور يافت. وي علت حضور خويش را اعلام تشكر و قدرداني سازمان ملل از ملت و دولت بنگلادش بخاطر تلاشي كه در جهت اعتلاي زبان مادري و همچنين تلاشي كه در جهت نامگذاري روز 21 فوريه به نام روز جهاني زبان مادري انجام داده بودند، دانست.
متن سخنراني كوفي عنان در مركز مطالعات بين‌المللي زبان مادري
خانم‌ها و آقايان:
حضور در اين محل كه به واقع زيربنا و شالوده تأمل و تفكر در مورد زبان مادري مي‌باشد برايم افتخار بزرگي است. در دوران كنوني فقط چند زبان بصورت جهاني درآمده‌اند در حالي كه بسيار لازم و ضروري است كه در مورد زبانهاي محلي نيز توجه لازم را مبذول نماييم به نوبه خود اميدوارم كه اقدامات يونسكو منجر به افزايش آگاهي در بين اقشار مردم شده و به حفظ و حراست از زبان مادري منجر شود. مي‌خواهم مراتب قدرداني و تشكر ويژه خود و سازمان ملل را از دولت و ملت بنگلادش بخاطر اهتمام به امر مهم و خطير حفظ و حراست زبان مادري اعلام نمايم.
سازمان علمي ـ فرهنگي آموزشي ملل متحد (يونسكو) بخاطر حرمت شهيد (ديبوش) Dibosh روز 21 فوريه يعني روز ترور وي را در سراسر جهان روز جهاني «زبان مادري» ناميد. همين اعتقاد بود كه باعث پي‌ريزي مؤسسه‌اي شد كه هدفش بسط زبانهاي مادري در سراسر جهان مي‌باشد. بنگلادش نمونه بارز ملتي است كه موضوع زبان مادري در كنار مسائل مهم ديگري چون ايمان، حس وطن‌دوستي و... مؤلفه‌هاي اساسي زندگي شده است ريشه تعلق در اين جهان فاني، شنيدن زبان مادري هر انساني مي‌باشد. زبانهاي گوناگون در ميان مردم و گروههاي مختلف براي سهولت امر فهميدن و فهماندن پخش شده‌اند. اميدوارم در طي قرن اخير همه مردم بتوانند در حفظ زبان مادري تمامي انسانها وحدت و تشريك مساعي نمايند.
خطر عمده اي كه ممكن است 6000 گونه زباني حال حاضر را تهديد كند، امكان از بين رفتن برخي از زبانها در طي 20 سال آينده مي‌باشد. اجتماع جهاني بايد تلاش خويش را در راه حفظ و حراست از اين ميراث مشترك بشري بكار بندد. بايد پذيرفت كه زبانها منحصر به فرد هستند. هستي انسان، انسانيت با مشاركت گرفتن از چندين زبان، غني‌تر و پربارتر مي‌گردد. زبانها و مردمي كه بدانها تعلق دارند، بايد با هم زندگي كنند. طي قرن اخير شاهد فعاليتهاي مهم اين مؤسسه براي فهم اين موضوع مهم در جاي جاي جهان بوده‌ايم.
در سال 2003 نيز براي چهارمين بار روز جهاني زبان مادري طي مراسم باشكوهي در مقر يونسكو گرامي داشته شد و كويچيرو ماتسورا مدير كل يونسكو طي سخنراني به اين موارد تأكيد كرد.
امسال براي چهارمين بار است كه روز جهاني زبان مادري را گرامي مي‌داريم. هدف از اين مراسم تشويق و ترغيب مردم جهت بسط و گسترش زبان مادري است. زبانها عامل ارتباط، ادراك و تأمل بوده و ترسيم‌كننده مسيري هستند كه خط واصل گذشته، حال و آينده مي‌باشد. انسانها در مناطق جغرافيايي با گذشته و تاريخ خاص خويش زاده مي‌شوند و ...
از نظر ماتسورا وظائف دولتها بيشتر از ملتها مي‌باشد كه بايد براي حفظ و حراست فرهنگهاي محلي و تنوع زباني قوانين خاصي را تصويب كرده و به مرحله اجرا درآورند. وي نقش حفاظت و پاسداري از زبان مادري را در امر توسعه پايدار مهم دانست. حذف يك زبان در واقع به معناي يك عمل بيولوژيك براي حذف يك قوم يا ملت مي‌باشد.
زبان يك فرد از لحظه تولد تا موقع مرگ تكامل مي‌يابد و ما بايد سعي نماييم اين قدر اين تنوع فرهنگي و بشري را بدانيم.يونسكو تلاش بي‌وقفه‌اي را در اين راه شروع كرده و اميدوار است كه به يك سيستم آموزشي چند زبانه براساس چهارچوب ترفيع زبان مادري دست يابد. اميدواريم كه برنامه‌هايمان با مساعدت و همراهي دولتها در جهت حفظ و حراست زبان مادري با موفقيت همراه باشد.
مشابه اين گونه مراسم در نقاط مختلف جهان برپا مي‌شوند. در مدارس و دانشگاههاي كشور مكزيك شعرها، ترانه‌هاي محلي خوانده مي‌شود. نمايشنامه‌هايي نيز بزبان مادري اجرا مي‌شود.در فيليپين مراسمي تحت عنوان «در كهكشان زبانها، هر كلمه ستاره‌اي است درخشان»2 برپا مي‌شود.در كوزوو امكاناتي توسط دولت فراهم مي‌شود كه دانش‌آموزان بتوانند با دانش‌آموزان ساير كشورها تماس برقرار نمايند.در بنگلادش مراسم حاضر اين روز با حضور يكي از مسئولين بلند پايه سازمان ملل يا يونسكو در محل مركز مطالعات بين‌المللي زبان مادري برگزار مي‌شود.
به اميد اينكه اين توجه در جامعه ايران نيز تسري يابد.
1-International Mother language Institute
2-In the galaxy of language, every word is a star
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر