مهسا مئهدیلی
آزربایجان-تورک اولوسونون ایستئمار (سؤمورگجی) گوج‌لرینه قارشی آپاردیغی ساواش‌لارین اوزون تاریخینه باخدیغیمیزدا، سورکلی توپلومسال سیاسال باسقی‌لارا معروض قالدیغی اوچون، دئموکراتیک حرکت‌لره ائییلیم‌لی اولوب‌دور. الده اولان تاریخی بلگه‌لره گؤره گئنل دئموکراتلاشما حرکت‌لرینه بوراخدیغی ائتکی‌سین‌دن ده گؤز یومماق اولماز. بو تاریخسل ساواش‌لاردا آزربایجان قادینلارینین بو حرکت‌لری یؤنلدیب قازان‌دیرماقدا آپاردیق‌لاری گوج‌لو ساواش‌لارین اؤنم‌لی یئری وار. قادین‌لار ایستر اؤزوئری‌لی داورانیشلاریلا، ایستر ساواش آلان‌لاریندا ساواشماقلا سورکلی آزربایجاندا یارانان حرکت‌لر، هم ده ساواش‌لاردا اؤز سیاسال توپلومسال گوج‌لرینی گؤرسدیب‌لر. چوخ یاخین تاریخیمیزده مشروطیت دئوری ساواش‌لاری‌نین ساواشچی ایگید قادینی زئینب پاشا خانیمین یاراتدیغی حماسه‌لر، محمدعلی شاه ین ایستیبدادینا قارشی ستتارخانین دیرنیش ساواشیندا قوچاق قیزلارین ساواشچی‌لیغی‌نین اؤرنه یی زری خانیم، آزربایجان دئموکرات فیرقه‌سی‌نین پهلوی رئژیمی‌نین سال‌دیری‌سینا اوغرادیغیندا اردبیل‌لی سریه خانیمین تسلیم اولما‌دان بیر هفته‌لیک اوز اوزه ساواشماسی، کوردلوک جیلولوق اوروسلوق دئورینده سلماس قادینلارینین سالدیرغان‌لارا توتوقلانماماق اوچون اؤزلرینی اؤلدورمه‌لری... آزربایجان_ تورك قادینین آدینی پارلا‌دان اؤرنک‌لردن‌دیر.
دئموکراسینی قازانماقدا تاریخ بویوجا ساواش آپاران آزربایجان تورك میللتی نه یازیق کی فارسیزاسیون ایستئمارین‌دان اؤزونو قورتارا بیلمه‌ییب. آزادلیق ساواشیندا هامی میللت‌لره برابر باخدیغی‌نین سونوجوندا فاشیست فارسیزاسیون باسقی‌سیينین آماجی اولوب‌دور. ائله همن سیاستین یؤنونده ائکونومیک، توپلومسال و کولتورل حاق‌سیزلیق‌لارا اوغراییب. بو برابرسیزلیک سونوجوندا اؤز دئموکرات حرکت‌لری‌نین آردیندا میللی، تورک دیرلرینی منیمسمکله میللی، دئموکرات بیر ساواش سورجینی گلیش‌دیرمکده‌دیر.
بو سورجده قادین‌لارین دوشونجه یاپیسنا هم ده حرکت گره یی یئرلرینه گئچمیشه گؤره داها گئنیش باخماق اؤنم‌لی‌دیر. میللی حرکتین آماج‌لاری یؤنونده چالیشان قادین‌لارین دا توپلوم ایله حرکت ایچری‌سینده دوشونجه یاپی‌لارینی اینجه‌لمک، سورون‌لارینی بیلمک، آزربایجان توپلومونون سئچیلمیش قیزلارینی گؤروب تانیییب حرکتده اولان یئرلرینی تانیتماقدا یاردیمجی اولا بیلر.
بو یازی دا 20ایله 30 آراسی یاش‌لاری اولان میللی قایغی‌لارینا اللرین‌دن گلدیکجه چالیشان، میللی برابرسیزلیک‌لرینی درین‌دن آنلایان 20 خانیمین بو سورولاردا گؤروش‌لرینی آلدیق:
- آزربایجان _تورک قادینلارینین میللی حرکت سورجینده چالیشما‌لارینی نئجه گؤرورسونوز؟
- بو حرکتده قادین‌لارین چالیشماق‌لارینا ، یوخسا چالیشماق ایستدیک‌لری آلان‌لارداکی انگللر نلردیر؟
- آزربایجان_تورک میللی دئموکراتیک حاق‌لارینی الده ائتمک اوچون قادین‌لاری ائییلیم‌سیز دوروم‌دان چیخارتماقدا نه یؤنتم‌لره اؤزن گؤرستمک گرکیر؟
- میللی اورتاق دیرلرینی اؤنمسمه‌دن توپلومسال ائییلیم‌لی اولان قادین‌لارین آزربایجان_تورک اؤزل میللی دئموکراتیک سورونلارییلا ایلگیلنممه‌سی‌نین ندن‌لری نلر اولا بیلر؟
بو سورولاردان آلدیغیمیز یانیت‌لارین اؤزتینی نئچه پاراقرافدا بوردا گتیریریک.
3- توپلومو ائیی‌دن قادین‌لار مودئرنلشمه سورجینده فارسیزاسیون ایستئماری‌نین گوج‌لو قول‌لاری اولان مئدیا‌دان (رادیو تی وی ...) مودئرن اولگولاری فارس اولگولاری بیچیمینده آلیرلار. اسکی‌لردن میللی کولتوروموزو آراج‌سیز اولا‌راق آنا‌لاردان آتا‌لاردان آلیردیق، ایندیسه مودئرنیزمین کولتورل آراج‌لاری آذربایجان تورکونه مئدیاسییلا سال‌دیرا‌راق، میللی تورک کولتورل بیر بوش‌لوغو دول‌دورماقدا‌دیر. فارس کولتورو بیر یایقین دوروما گلمیش‌دیر. مودئرن قادین مودئرن کولتور بوشلوغوندا فارس کولتورونون ایچینده اؤزونو ایتیردیگی اوچون بوشلوق‌لارینی بو سالدیرقان کولتورله دولدورور.
آلدیغیم یانیت‌لاردا گؤزه گلیم تومجه‌لره راست گلدیم:
(بیزه میللی قادین یا اسگی اوسطوره‌لریمیزدیر یا دا تورکجه شعر یازان قادین‌لار. بیز نه جور ساواشاجاییق آسیمیلاسیون گوجلریله؟ آللاها قالیب. آسیمیلاسیونون مودئرن آراج‌لاری وار، مودئرن باشاری‌لی اولگولاری وار، گئنل حرکت‌لر آدینا فارس حرکت‌لرینده توتوق‌لانان، یازار، آیدین یوزلرجه قادینی وار)
قادین‌لارین داها آرتیق چالیشیب میللی چابا‌لارینی گؤرستمک اوچون داها چئشیدلی گلیشمه‌لر بکلمک گرکیر.
6- دونیا فئمئنیزمی‌نین گئنیشلنمسیله ایران اؤلکه‌لرینده ده فئمئنیزمین گئلیشیمی، آزربایجان_تورك قادین‌لارینا اؤز قاپسامیندا یئر آچماقلا آذربایجان میللتی‌نین میللتلشمه‌سینده انگل اولان سانترالیزم دوشونجه‌سینی گوجلن‌دیرمکده‌دیر. میللتلشمه سورجینی الینده آلان بیر دئموکراتیک حرکت باشقا توپلومسال سیاسال حرکت‌لرین اؤز حرکتینه بوراخا بیلجه یی ائتکی‌لری آییق اولا‌راق اؤنمسمه‌لی‌دی.
دوغال اولا‌راق یوخاریدا کئچیریلن قونولار میللی قادینین ساواش روحونو یانسی‌دان گئرچئک‌لرین بیر بؤلومودور، هامی‌سی دئییل. ساواشچی قادین‌لار، فارس گوجلریله ساواشماغین یانیسیرا توپلومدا اولان گئنل سیاسی قادینا اولوم‌سوز دوشونجه‌لرله ده ساواشما‌لی‌دیر.
سیاسی ایستئمار توپلومسال ائکونومیک کولتورل ایستئمارا دا یول آچار. بیر میللتین میللت لشمه حرکتینده ساواش آپارماقدا قادینلا ارکک ائشیت رول پایلاشما‌لی‌دیرلار. بو یؤنتم پوتانسیئل‌لی گوج‌لری بیرلشدیریب آییق بیر گوج بیرلیگی‌نین قایناغی اولا بیلر. میللتچی قادین‌لارا گوون‌لی بیر اورتام یاراتماق، اونلاری دا ارکک‌لرجه ایش ایلیشگی‌لرینده سایغییلا قارشیلاماق، توتوق‌لانان قادین‌لارا اؤزل باخماییب، توپلومون قورخوسونا سون وئرمک، توپلومسال حرکت‌لرده قادین حاق‌لارینی اؤز میللتی آدینا منیمسمکده قادین‌لارا حرکتده یئر وئرمک 1- دونیانین مودئرنلشمه سورجینده قادین‌لاریمیز اوچون مودئرن میللی اؤرنک‌لر اورتایا چیخارما گریی وار. اسکی اوسطوره‌لرین یئرینی تاریخیمیزده قورویا‌راق، گونجل میللی قادین‌لاریندا حرکت ایچری‌سینده یئرلرینی قوروماق، قادین‌لارا اولان تعصب آدلی ویروسو کؤکون‌دن اؤلدورمکله ائشیت رول‌لار پایلاشماق اولار. ائشیت رول پایلاشیمی میللی توپلومون یاری‌سی‌نین فلجلنمه‌سینی دینامیک گوجه چئویرر. 2- قادینین توپلومسال رولو ائو قادی‌نین‌دان گوندم بیلیمینی قازانا بیلن ائو -ائشیک قادی‌نینا چئوریلیب‌دیر. بو ندنله قادین‌لارین توپلومساللاشما دییشیم‌لرینده توپلومسال، میلی حرکت‌لرده ائتگی‌لری‌نین نه اوراندا آرتماسینی اینجه‌لمک اؤنم‌لی‌دیر. میللی حرکت سورکلی گلیشیب توپلومساللاشماقدا‌دیر. بو جان‌لی حرکتده قادینین توپلومسال حاق‌لارینی تانیماسی، قادینین توپلوم‌دان ایستدیگی حاق‌لارا یئنی‌دن باخماق، اؤزل‌لیکله اوخویان، آیدین قادین‌لارین بکلنتی‌لرینی آنلاماق گرک‌لی‌دیر 4- میللی حرکت قادین‌لاری توپلومون جینسل باخیش‌لاری‌نین ندنیله اوستوسته گلن سورون‌لارلا اوزوزه‌دیرلر. گئنلده توپلوم سیاسی بیر قیزا داش اورک‌لی، آجیما‌سیز، یووا قورا بیلمه‌ین بیر قیز گؤزویله باخیر. جینسیتین‌دن دولایی گوون‌سیز بیر توپلومدا یاشایان میللی قادین توپلومسال ائکونومیک عائيله باغیملیلیغین‌دان دولایی هر آن اؤزونو قورخودا گؤرور. توتوق‌لانان قادین‌لارا اولوم‌سوز باخیم‌لار. حرکت قادینلارینین اوزرینده اولان جینسی هده‌لر. تانینمیش قادین‌لارین سوسیال سیاسال ایلیشگی‌لرین‌دن دولایی آرخا‌لاریندا یایین‌لانان تمل‌سیز اخلاقی شاییعه‌لر... هر آن قارالانما قورخوسو. 5- آیدین قادین‌لار، یازارلار، شاعيرلر، هر بیری‌سی اؤز یئرلرینده تانینیب رول‌لاری‌نین بللنمه‌سی، قادین‌لارین تکجه شاعيرلیکله مطرح اولونما‌لاری، آذربایجان قادینی‌نین باشقا اؤنم‌لی گلیشمه‌لرینه انگل اولا بیلر.
اورتاق حاق‌لاری اینانماق، ائشیت رول‌لاری اینانماق‌دیر. ائشیت‌لیک اینانجیندا اولماقلا حرکتده ائشیت ائتکیله‌ییب توپلومون یاری‌سینی دینامیک دوروما گتیرمک‌دیر. قادین‌لاردا ارکک‌لرجه سویچولوغا جینسی آیریجا‌لیق‌لارا، سؤمورگجییه (ایستئمارا) قارشی ساواشماغا گرک‌لری، گرکسیم‌لری وار
آزربایجان میللی حرکتینده قادین
دئموکراسینی قازانماقدا تاریخ بویوجا ساواش آپاران آزربایجان تورك میللتی نه یازیق کی فارسیزاسیون ایستئمارین‌دان اؤزونو قورتارا بیلمه‌ییب. آزادلیق ساواشیندا هامی میللت‌لره برابر باخدیغی‌نین سونوجوندا فاشیست فارسیزاسیون باسقی‌سیينین آماجی اولوب‌دور. ائله همن سیاستین یؤنونده ائکونومیک، توپلومسال و کولتورل حاق‌سیزلیق‌لارا اوغراییب. بو برابرسیزلیک سونوجوندا اؤز دئموکرات حرکت‌لری‌نین آردیندا میللی، تورک دیرلرینی منیمسمکله میللی، دئموکرات بیر ساواش سورجینی گلیش‌دیرمکده‌دیر.
بو سورجده قادین‌لارین دوشونجه یاپیسنا هم ده حرکت گره یی یئرلرینه گئچمیشه گؤره داها گئنیش باخماق اؤنم‌لی‌دیر. میللی حرکتین آماج‌لاری یؤنونده چالیشان قادین‌لارین دا توپلوم ایله حرکت ایچری‌سینده دوشونجه یاپی‌لارینی اینجه‌لمک، سورون‌لارینی بیلمک، آزربایجان توپلومونون سئچیلمیش قیزلارینی گؤروب تانیییب حرکتده اولان یئرلرینی تانیتماقدا یاردیمجی اولا بیلر.
بو یازی دا 20ایله 30 آراسی یاش‌لاری اولان میللی قایغی‌لارینا اللرین‌دن گلدیکجه چالیشان، میللی برابرسیزلیک‌لرینی درین‌دن آنلایان 20 خانیمین بو سورولاردا گؤروش‌لرینی آلدیق:
- آزربایجان _تورک قادینلارینین میللی حرکت سورجینده چالیشما‌لارینی نئجه گؤرورسونوز؟
- بو حرکتده قادین‌لارین چالیشماق‌لارینا ، یوخسا چالیشماق ایستدیک‌لری آلان‌لارداکی انگللر نلردیر؟
- آزربایجان_تورک میللی دئموکراتیک حاق‌لارینی الده ائتمک اوچون قادین‌لاری ائییلیم‌سیز دوروم‌دان چیخارتماقدا نه یؤنتم‌لره اؤزن گؤرستمک گرکیر؟
- میللی اورتاق دیرلرینی اؤنمسمه‌دن توپلومسال ائییلیم‌لی اولان قادین‌لارین آزربایجان_تورک اؤزل میللی دئموکراتیک سورونلارییلا ایلگیلنممه‌سی‌نین ندن‌لری نلر اولا بیلر؟
بو سورولاردان آلدیغیمیز یانیت‌لارین اؤزتینی نئچه پاراقرافدا بوردا گتیریریک.
3- توپلومو ائیی‌دن قادین‌لار مودئرنلشمه سورجینده فارسیزاسیون ایستئماری‌نین گوج‌لو قول‌لاری اولان مئدیا‌دان (رادیو تی وی ...) مودئرن اولگولاری فارس اولگولاری بیچیمینده آلیرلار. اسکی‌لردن میللی کولتوروموزو آراج‌سیز اولا‌راق آنا‌لاردان آتا‌لاردان آلیردیق، ایندیسه مودئرنیزمین کولتورل آراج‌لاری آذربایجان تورکونه مئدیاسییلا سال‌دیرا‌راق، میللی تورک کولتورل بیر بوش‌لوغو دول‌دورماقدا‌دیر. فارس کولتورو بیر یایقین دوروما گلمیش‌دیر. مودئرن قادین مودئرن کولتور بوشلوغوندا فارس کولتورونون ایچینده اؤزونو ایتیردیگی اوچون بوشلوق‌لارینی بو سالدیرقان کولتورله دولدورور.
آلدیغیم یانیت‌لاردا گؤزه گلیم تومجه‌لره راست گلدیم:
(بیزه میللی قادین یا اسگی اوسطوره‌لریمیزدیر یا دا تورکجه شعر یازان قادین‌لار. بیز نه جور ساواشاجاییق آسیمیلاسیون گوجلریله؟ آللاها قالیب. آسیمیلاسیونون مودئرن آراج‌لاری وار، مودئرن باشاری‌لی اولگولاری وار، گئنل حرکت‌لر آدینا فارس حرکت‌لرینده توتوق‌لانان، یازار، آیدین یوزلرجه قادینی وار)
قادین‌لارین داها آرتیق چالیشیب میللی چابا‌لارینی گؤرستمک اوچون داها چئشیدلی گلیشمه‌لر بکلمک گرکیر.
6- دونیا فئمئنیزمی‌نین گئنیشلنمسیله ایران اؤلکه‌لرینده ده فئمئنیزمین گئلیشیمی، آزربایجان_تورك قادین‌لارینا اؤز قاپسامیندا یئر آچماقلا آذربایجان میللتی‌نین میللتلشمه‌سینده انگل اولان سانترالیزم دوشونجه‌سینی گوجلن‌دیرمکده‌دیر. میللتلشمه سورجینی الینده آلان بیر دئموکراتیک حرکت باشقا توپلومسال سیاسال حرکت‌لرین اؤز حرکتینه بوراخا بیلجه یی ائتکی‌لری آییق اولا‌راق اؤنمسمه‌لی‌دی.
دوغال اولا‌راق یوخاریدا کئچیریلن قونولار میللی قادینین ساواش روحونو یانسی‌دان گئرچئک‌لرین بیر بؤلومودور، هامی‌سی دئییل. ساواشچی قادین‌لار، فارس گوجلریله ساواشماغین یانیسیرا توپلومدا اولان گئنل سیاسی قادینا اولوم‌سوز دوشونجه‌لرله ده ساواشما‌لی‌دیر.
سیاسی ایستئمار توپلومسال ائکونومیک کولتورل ایستئمارا دا یول آچار. بیر میللتین میللت لشمه حرکتینده ساواش آپارماقدا قادینلا ارکک ائشیت رول پایلاشما‌لی‌دیرلار. بو یؤنتم پوتانسیئل‌لی گوج‌لری بیرلشدیریب آییق بیر گوج بیرلیگی‌نین قایناغی اولا بیلر. میللتچی قادین‌لارا گوون‌لی بیر اورتام یاراتماق، اونلاری دا ارکک‌لرجه ایش ایلیشگی‌لرینده سایغییلا قارشیلاماق، توتوق‌لانان قادین‌لارا اؤزل باخماییب، توپلومون قورخوسونا سون وئرمک، توپلومسال حرکت‌لرده قادین حاق‌لارینی اؤز میللتی آدینا منیمسمکده قادین‌لارا حرکتده یئر وئرمک 1- دونیانین مودئرنلشمه سورجینده قادین‌لاریمیز اوچون مودئرن میللی اؤرنک‌لر اورتایا چیخارما گریی وار. اسکی اوسطوره‌لرین یئرینی تاریخیمیزده قورویا‌راق، گونجل میللی قادین‌لاریندا حرکت ایچری‌سینده یئرلرینی قوروماق، قادین‌لارا اولان تعصب آدلی ویروسو کؤکون‌دن اؤلدورمکله ائشیت رول‌لار پایلاشماق اولار. ائشیت رول پایلاشیمی میللی توپلومون یاری‌سی‌نین فلجلنمه‌سینی دینامیک گوجه چئویرر. 2- قادینین توپلومسال رولو ائو قادی‌نین‌دان گوندم بیلیمینی قازانا بیلن ائو -ائشیک قادی‌نینا چئوریلیب‌دیر. بو ندنله قادین‌لارین توپلومساللاشما دییشیم‌لرینده توپلومسال، میلی حرکت‌لرده ائتگی‌لری‌نین نه اوراندا آرتماسینی اینجه‌لمک اؤنم‌لی‌دیر. میللی حرکت سورکلی گلیشیب توپلومساللاشماقدا‌دیر. بو جان‌لی حرکتده قادینین توپلومسال حاق‌لارینی تانیماسی، قادینین توپلوم‌دان ایستدیگی حاق‌لارا یئنی‌دن باخماق، اؤزل‌لیکله اوخویان، آیدین قادین‌لارین بکلنتی‌لرینی آنلاماق گرک‌لی‌دیر 4- میللی حرکت قادین‌لاری توپلومون جینسل باخیش‌لاری‌نین ندنیله اوستوسته گلن سورون‌لارلا اوزوزه‌دیرلر. گئنلده توپلوم سیاسی بیر قیزا داش اورک‌لی، آجیما‌سیز، یووا قورا بیلمه‌ین بیر قیز گؤزویله باخیر. جینسیتین‌دن دولایی گوون‌سیز بیر توپلومدا یاشایان میللی قادین توپلومسال ائکونومیک عائيله باغیملیلیغین‌دان دولایی هر آن اؤزونو قورخودا گؤرور. توتوق‌لانان قادین‌لارا اولوم‌سوز باخیم‌لار. حرکت قادینلارینین اوزرینده اولان جینسی هده‌لر. تانینمیش قادین‌لارین سوسیال سیاسال ایلیشگی‌لرین‌دن دولایی آرخا‌لاریندا یایین‌لانان تمل‌سیز اخلاقی شاییعه‌لر... هر آن قارالانما قورخوسو. 5- آیدین قادین‌لار، یازارلار، شاعيرلر، هر بیری‌سی اؤز یئرلرینده تانینیب رول‌لاری‌نین بللنمه‌سی، قادین‌لارین تکجه شاعيرلیکله مطرح اولونما‌لاری، آذربایجان قادینی‌نین باشقا اؤنم‌لی گلیشمه‌لرینه انگل اولا بیلر.
اورتاق حاق‌لاری اینانماق، ائشیت رول‌لاری اینانماق‌دیر. ائشیت‌لیک اینانجیندا اولماقلا حرکتده ائشیت ائتکیله‌ییب توپلومون یاری‌سینی دینامیک دوروما گتیرمک‌دیر. قادین‌لاردا ارکک‌لرجه سویچولوغا جینسی آیریجا‌لیق‌لارا، سؤمورگجییه (ایستئمارا) قارشی ساواشماغا گرک‌لری، گرکسیم‌لری وار
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر